Zaskakujące stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie zwolnienia z podatku od spadków
i darowizn dla tzw. grupy zerowej
W uchwale z dnia 20 marca 2023 r. (III FPS 3/22) Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił zaskakujące stanowisko w zakresie wykładni art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten wprowadza zwolnienie z opodatkowania darowizn środków pieniężnych w ramach tzw. grupy zerowej (tj. nabycie przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę). Bez znaczenia pozostaje kwota darowizny, konieczne jest natomiast spełnienie ustawowych warunków:
- zgłoszenie nabycia środków pieniężnych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (formularz SD-Z2) oraz
- przekazanie środków pieniężnych na rachunek płatniczy nabywcy (albo rachunek inny niż płatniczy) w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Przedmiotem wątpliwości była sytuacja, w której darowizna przekazywana jest w gotówce, a następnie niezwłocznie wpłacana przez obdarowanego na jego rachunek bankowy. Zgodnie z dotychczasowym korzystnym orzecznictwem sądów administracyjnych (np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt II FSK 3954/17; z 11 lipca 2019 r., sygn. akt II FSK 2620/17; z 18 czerwca 2019 r. sygn. akt II FSK 2377/17 czy z 11 kwietnia 2019 r., sygn. akt II FSK 1470/17) udokumentowanie przekazania przez darczyńcę środków na rachunek nabywcy uznawane było za warunek o charakterze technicznym, mający zapobiegać nadużyciom i mogący być w uzasadnionych przypadkach pominięty (jeżeli wskazuje na to cel wprowadzenia zwolnienia).
Zupełnie odmienne stanowisko przedstawił w tym zakresie Naczelny Sąd Administracyjny w ostatniej uchwale – wskazano, że art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn należy rozumieć w ten sposób, że za dowód dopuszczający skorzystanie ze zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych uznaje się dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych wyłącznie przez darczyńcę na konto obdarowanego. Mając na uwadze aktualne stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego można spodziewać się rewolucji w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Odrębną kwestią jest natomiast sytuacja, w której środki wpłacane są z pominięciem rachunku obdarowanego na rachunek podmiotu trzeciego (np. darowizna środków pieniężnych na zakup mieszkania wpłacona bezpośrednio na rachunek dewelopera) – ciężko jest przewidzieć, czy wspomniana uchwała wpłynie na dotychczas korzystne dla podatników stanowisko sądów administracyjnych umożliwiające zastosowanie w takich sytuacjach zwolnienia.
————
Foto: https://pixabay.com/